Rüzgar Yükseliyor.. (Kaze Tachinu, 2013) Benim için çok ayrı yere sahip bir animasyon. Birkaç şey karalamak istiyorum hakkında. Miyazaki’nin her eserine duyduğum hayranlığı bu animasyona fazlasıyla duyuyorum. İzlerken uzun süredir içinde bulunmak istediğim o atmosferde buluyorum kendimi. Her sahnesi mükemmel, senaryosu ve alt metni büyüleyici, kısaca başyapıt. Süslü cümleleri geçiyorum. Bu yazıda filme dair seyir zevkinizi bozacak bir bilgi olmayacak. Filmi izlemeden de okuyabilirsiniz.
Tatsuo Hori – Rüzgar yükseliyor
Film aslında İkinci Dünya Savaşı sırasında Mitsubishi A6M Zero uçağını tasarlayan uçak mühendisi Jiro Horikoshi’nin hayatını anlatıyor. Ayrıca Miyazaki aynı adı taşıyan kitaptan da esintiler ekliyor filme. Filmde geçen aşk hikayesi ve “Le vent se lève! Il faut tenter de vivre” repliği kitaptan esinlenilmiş. Bu cümle de Fransız şair Paul Valéry’nin “Le cimetière marin” adlı şiirinden bir dize. Türkçe çevirisi: Rüzgar yükseliyor, yaşamak için çabalamalıyız… Ayrıca kitap yarı otobiyografi. Kitapta şiirsel şekilde anlatılan hikaye gerçek.
Filmi çok önceden izlemiştim. Tatsuo Hori’nin kitabını daha yeni bitirdim ve filme geri dönüp bazı sahneleri tekrar izledim. Bazı repliklerin şimdi daha da anlamlı geldiğini hissettim. Zaten üzerinde durmak istediğim yer de bu kısımlar. Filmin edebi arkaplanı ve çizimleri zaten kendini ispatlamış bir düzeyde. İşin biraz daha teknik tarafına girmek istiyorum. Jiro Horikoshi’nin hayatına odaklanalım.
Jiro Horikoshi
Tokyo İmparatorluk Üniversitesi’nde Havacılık mühendisliği okuyan Jiro, 30’lu yıllarda Mitsubishi’ye girerek uçak projelerinde çalışmaya başladı. Büyük Buhran’ın ve savaş hazırlıkları Japonya’yı ekonomik olarak derinden sarsmıştı. Böyle bir dönemde havacılık konusunda gelişmeye çalışan Japonya, mühendislerini Avrupa’ya göndererek burada eğitim aldırdı. Jiro da bu mühendislerden biri. Mitsubishi adına Almanya’da Junkers firmasında çalıştı ve burada metal uçak yapım tekniklerini, özellikle de alüminyum alaşımı kullanımı ve modern aerodinamik tasarım yöntemlerini inceledi. Burada edindiği tecrübelerle ülkesine döndüğünde A5M ve A6M Zero gibi oldukça hafif ve uzun menzilli uçakların tasarlanmasında büyük rol oynadı.
Mitsubishi A5M (1936)
Dünyanın ilk tamamen metal tek kanatlı uçak gemisi avcı uçağıdır. Bu dönemlerde uçaklarda kullanılan çift kanat tasarımlarına kıyasla çok daha aerodinamik, hızlı ve çevik bir uçak. 440 km/sa hıza ulaşabiliyor. Hafifliği ve dayanıklılığı sayesinde Pasifik’te ve Çin–Japon Savaşı’nda üstün performans sergiledi. A5M’in mühendislikte açtığı yol, ilerleyen yıllarda efsaneleşecek Mitsubishi A6M Zero’nun doğrudan öncüsü oldu.
Mitsubishi A6M Zero (1940)
II. Dünya Savaşı’nın en tanınmış ve efsanevi uçaklarından biri olarak tarihe geçti. 1937’de Japon donanması “uzun menzilli, hafif ve çevik bir uçak gemisi avcı uçağı” talebinde bulundu. Mitsubishi bu talebi karşılamak için Jiro’yu görevlendirdi. Jiro, mühendis ekibini yöneterek aerodinamik tasarımı, hafif gövde yapısını ve menzil optimizasyonunu belirledi. Bu ekibin baş mühendisiydi. Bu uçak yapıldığı dönemde avcı uçaklarının menzili maksimum 1500 km dolaylarındaydı ve 2-3 saat havada kalabiliyordu. A6M Zero uçağı ise 3000km menzile sahipti. Uçak gemisinden kalkarak bu uzun menzili sayesinde 8 saate kadar uçuş yapabiliyordu. Döneminin mühendislik harikası, minimalist hafif bir yapıya sahipti.
Japonya daha önceki uçaklarda genel olarak yabancı tasarımları kullanmasına karşılık Zero modeli tamamen yerli bir tasarımdı. ABD’li pilotlar bu uçağı düşürebilmek için özel taktikler geliştirmek zorunda kalmıştı. II. Dünya Savaşı’nın ilk iki yılında Japonya’ya üstünlük sağlasa da Amerika’nın modern teknolojiler geliştirme çabasının sonucu olarak yıllar içerisinde prestiji azalmıştı.
Hayao Miyazaki
Miyazaki’den de biraz bahsetmezsek olmaz. Manga ve anime sanatçısı. Geçtiğimiz günlerde akım olan “Ghibli” akımından da duymuş olabileceğiniz Ghibli Stüdyolarının kurucu ortağı. Komşum Totoro, Ruhların Kaçışı animasyonlarıyla da büyük başarı elde etti. Ruhların Kaçışı filmi IMDB Top 50 listesine girdi.
Miyazakiyi Miyazaki yapan ve benim de altını çizmek istediğim noktaya gelelim. Miyazaki, çizimlerini tamamen el ile, geleneksel animasyon tekniklerini kullanarak yapıyor. Kare kare elde çizilmiş sahneleri tercih ediyor. Arka planları, mimari detayları, doğa manzaralarını ve makineleri olağanüstü titizlikle çizmesi de onun imzalarından birisi. Bu tam olarak yapılan işe tutku beslemekle ilgili bir şey ve yıllardır ben de bu değerli duygunun peşinde koşuyorum.
Rüzgar Yükseliyor filminde Büyük Kanto Depremi’nden sonra yaşanan kaos anlarının resmedildiği 4 saniyelik sahne için Eiji Yamamori’nin 15 aylık bir çalışma yaptığı belirtiliyor. İşte bu düzeyde bir iş kalitesi. Anlamlandırması zor, ama başarının nereden geldiğini bize çok iyi anlatıyor.
Bu filmle ilgili ilgi çeken noktalar bununla sınırlı değil. Filmin başlangıcında 5 dakika boyunca replik yok, sadece sesler var. Bunlar da efekt değil, hepsi insan ağzıyla yapılan sesler. Filmdeki rüzgar, deprem, uçak motoru gibi seslerin birçoğu insan sesi kullanılarak tasarlanmış.
En ilginç detay…
Benim için en ilginç olan detaya geldik. Bu filmle ilgili daha ne kadar detay yakalayabilirim diye düşünürken asıl detayın Miyazaki’nin kendi çocukluğunda saklı olduğunu gördüm. Miyazaki’nin babası II. Dünya Savaşı’nda uçak parçaları üreten Miyazaki Airplanes adlı şirketin yöneticisiydi. Bu şirket savaş sırasında Mitsubishi A6M Zero için kanopi yani kokpit camı üretiyordu. Miyazaki çocukluğunda bu üretim sürecine tanık olarak büyüdü. İkinci detay ise daha çok kitapla ilintili. Kitapta Setsuko’nun tüberküloz hastalığı nedeniyle sanatoryuma gitmek zorunda kalıyor. Filmde de bu bağlantı var. Miyazaki’nin annesi spinal tüberküloz sebebiyle 8 yıl boyunca tedavi görmüş. Yine Miyazaki’nin yakından tanık olduğu bir süreç. İzlerken Miyazaki’nin kitaptaki anlatımla uçak mühendisi Jiro’yu neden birleştirdiğini düşünmüştüm. Bu detayla her şey yerine oturdu. Ortaya da böyle bir başyapıt çıkmış oldu.
Filmden seçtiklerim…
Filmde bazı sahneler özellikle dikkatimi çekmişti. Bunları sizle paylaşmak istiyorum.
